Grupa: Administrator 
Lokalizacja: Warszawa
Posty: 39 #15041
Od: 2007-10-4
| I. WYKŁAD
Informacje wstępne. Cel przedmiotu badań logicznych i metodologicznych. Język naturalny a język sztuczny. Wiedza naukowa a wiedza potoczna. Pojęcie metajęzyka i metateorii.
1. PRZEDMIOT LOGIKI
Różne koncepcje logiki:
• Przedmiotem logiki są prawa myślenia tzw. psychologizm w logice
• Przedmiotem logiki są prawa logiki, są to prawa a priori (ustalenia niezależne od doświadczenia)
• Przedmiotem logiki jest język (język to znaki)
• Przedmiotem logiki jest wynikanie i wszystkie pojęcia z wynikaniem związane
• Logika jest bezprzedmiotowa
LOGIKA – gr. logos – myślenie, język, słowo, argument
Nauka formułująca kryteria poprawności rozumowań, analizująca czynności poznawcze takie jak: klasyfikowanie, definiowanie, wnioskowanie, stawianie i testowanie hipotez, formułowanie teorii naukowych itp. Temu służą podejmowane w ramach logiki badania nad językiem, jego sprawnym wykorzystywaniem w celach poznawczych, a także ogólne dociekania dotyczące metod prowadzenia badań naukowych.
Celem logiki jest prawda – obiektywna, nie tylko tzw. pewność subiektywna. Wszelka sprzeczność jest tu zakazana.
2. PODSTAWOWY PODZIAŁ LOGIKI
2.1 SYSTEMOWY
2.1.1 SEMIOTYKA – nauka o relacjach, jakie zachodzą pomiędzy językiem, rzeczywistością pozajęzykową i użytkownikiem języka
2.1.1.1 SYNTAKTYKA – (składnia) relacje wewnątrzjęzykowe (intra językowe) – rozpatrujemy tylko ze względu na kształt napisów, zajmuje się znakami języka i relacjami miedzy nimi – tzw. logiczna teoria składni
2.1.1.2 SEMANTYKA – relacje extra językowe – rozważa te wszystkie związki, które wychodzą od języka do korelatów (odpowiedniki, które są poza tym językiem) – problematyka znaczenia wyrażeń językowych
2.1.1.3 PRAGMATYKA – relacje extra językowe – ważny jest użytkownik, np. wierzę że.. – ważne KTO w co wierzy.
2.1.2 LOGIKA FORMALNA – zajmuje się badaniem form rozumowań niezawodnych, czyli takich, które prowadzą w sposób konieczny do prawdziwych konkluzji, jeśli tylko prawdziwe są wyjściowe przesłanki
2.1.2.1 KLASYCZNY RACHUNEK ZDAŃ – KRZ (sformalizowana teoria spójników logicznych)
2.1.2.2 KLASYCZNY RACHUNEK PREDYKATÓW – KRP (sformalizowana teoria kwantyfikatorów)
2.1.3 METODOLOGIA NAUK – nauka o metodach, zajmuje się formułowaniem zaleceń dotyczących sprawnego prowadzenia badań naukowych. Zajmuje się metodami (sposobami postępowania) stosowanymi w poznawaniu świata, a przede wszystkim uzasadniania zdań, wykazywania prawdziwości wypowiedzi, stwierdzeń. A także czynnościami myślowymi, które mają na celu porządkowaniu wiadomości, w swoisty zbiór zdań, tworzących dorobek jakiejś dyscypliny naukowej.
Pod pewnymi względami podobna jest do nauk technicznych – opisuje wykonywanie pewnych czynności (w tym przypadku myślowych – wnioskowanie, dowodzenie, sprawdzanie, stawianie hipotez) równocześnie uczy jak te czynności wykonać aby osiągnąć pożądany cel, którym jest ugruntowane poznanie prawdy.
Aby sprawnie myśleć trzeba umieć jasno i niedwuznacznie formułować swoje myśli, następnie znać związki zachodzące między zdaniami i umieć to wykorzystać we wnioskowaniu, dowodzeniu itp.
2.1.2.1 OGÓLNA – wspólna wszystkim naukom np. definiowanie – zajmuje się w sposób opisowy bądź normatywny zasadniczymi typami czynności poznawczych, które powtarzają się w wielu naukach.
• Opisowy = tradycyjny - rejestruje fakty
Np. jakie uzasadnienia zdań w przeszłości lub współcześnie są uważane za wystarczające, jakie schematy rozumowań są lub były uważane za wystarczające, opisuje czynności takie jak: obserwacje, systematyzacje wyników naukowych, eksperymenty itp.
• Normatywny – „tak, a tak” należy uzasadniać, definiować
2.1.2.2 SZCZEGÓŁOWA – specyficzna dla danej dziedziny – zajmuje się ona opisywaniem czynności poznawczych stosowanych w poszczególnych naukach, względnie formułowaniem zaleceń, jakie metody należy stosować. Ustalają podmiot badań danej nauki oraz jej problematykę badawczą, ustalają aparaturę pojęciową danej nauki, ustalają dopuszczalne w danej nauce metody ustalania bądź odrzucania twierdzeń (metod weryfikacji i falsyfikacji), ustala tzw. ustalenia wstępne np. aksjomaty.
2.2 AKSJOLOGICZNY– nauka o wartościach
2.2.2 LOGIKA KLASYCZNA – logika dwuwartościowa 1- prawda, 0 – fałsz
2.2.3 LOGIKA NIEKLASYCZNA
2.2.3.1 WIELOWARTOŚCIOWE – więcej niż dwie wartości np. trójwartościowa logika Łukasiewicza 0, ½, 1
2.2.3.2 INTUISTIONISTYCZNE – np. dowody, że istnieje dowód matematyczny, który spełnia jakieś warunki
2.2.3.3 MODALNE – są to działy logiki formalnej, w których twierdzenia formułuje się za pomocą stałych modalnych + stałe logiczne (nadbudowane na logice formalnej).
Stałe logiczne:
Logika aletyczna - konieczne, ◊ - możliwe
Logika deontyczna O - obowiązkowe, P - dozwolone, F – zakazane
Logika epistemiczna K – wie, B – wierzy
2.2.4 HISTORYCZNY
2.2.4.1 LOGIKA TRADYCYJNA – jej twórcą był Arystoteles, napisana w języku symbolicznym
2.2.4.2 LOGIKA WSPÓŁCZESNA – okres międzywojenn
3. NAUKA – dwa rozumienia tego słowa
• Funkcjonalne – gdy przez naukę rozumiemy pewien kompleks czynności badawczych i pomocniczych
• Statyczne – np. pewien kompleks praw poznanych, twór tych czynności, a więc system twierdzeń do uznania których doszli uczeni w dążeniu do poznania rzeczywistości
Samą naukę można przedstawić jako relację siedmioczłonową:
F(c,B,M,I,H,S,G)
C – reprezentuje bądź badacza (naukowca, uczonego), który jest indywidualną osoba ludzką, bądź zespół badaczy, który składa się z pewnej grupy takich osób
B – oznacza określony zakres badań, określona dziedzinę naukową tzn. pewien wycinek z rozmaitości danych
M – oznacza ogół metod: dopiero za sprawą jej metodycznego i systematycznego podejścia nauka staje się nauką i odróżnia się od przypadkowego, żywiołowego poznania potocznego
I – instytucje badawcze (np. uniwersytet, akademie, instytuty, pracownie itp.)
H – zbiór materialnych środków pomocniczych, do których należą również techniczne reguły posługiwania się nimi
S – systematycznie uporządkowany zbiór twierdzeń będących „rezultatem” badań naukowych
G – tło historyczne, odpowiedzialność przed społeczeństwem
Czyli aby nauka była nauką musi spełniać następujące warunki: musi być podmiot (osoba), przedmiot, metoda, narzędzie, musi być systematycznie uporządkowana, interpersonalnie komunikowalna i prawdopodobna.
Zależnie od celu klasyfikacji nauk można wybierać rozmaite zasady podziału
- według przedmiotu (np. zoologia – o zwierzętach, botanika – o roślinach)
- według metody (np. matematyka – dedukcja, psychologia – indukcja)
- według tego pod jaki względem przedmioty są badane (np. chemia bada przedmioty pod względem ich budowy drobinowej, mechanika – pod względem ich własności ruchowych)
- według charakteru logicznego tez, do których dana nauka dąży (np. fizyka dąży do praw następstwa lub współbytności zdarzeń, historia – do opisu i wytłumaczenia toku dziejów)
- według władz umysłowych, przede wszystkim do danej nauki potrzebnych (np. jedne nauki więcej wymagają pamięci, inne – więcej pomysłowości w rozumowaniu, inne – więcej spostrzegawczości itp.)
METANAUKA – nauka o nauce, czyni przedmiotem swych zainteresowań i badań naukę pojętą idealnie tzn. nie interesuje się nauką jako czynnością ani nauką jako historycznym tworem tej czynności. Metanauka staje wobec nauk, dla których już te normy są skodyfikowane, te normy czyni punktem wyjścia swoich rozważań. Nauka jest pewnego rodzaju propedeutyką (wstępem) dla metanauki.
4. JĘZYK – jest to system obejmujący wyznaczony przez pewne reguły zbiór znaków słownych, znaków, z którymi określone reguły nakazują wiązać myśli określonego typu, a inne reguły określają dopuszczalny sposób wiązania tych znaków w wyrażania złożone. Tak więc z semiotycznego punktu widzenia język określony jest przez trzy grupy reguł: reguły wyznaczające zasób słów danego języka, reguły znaczeniowe, oraz reguły składniowe (syntaktyka).
Rozróżnić należy języki NATURALNE, to jest takie, których reguły ukształtowane zostały zwyczajowo, w sposób spontaniczny, a dopiero później ktoś podjął się ich odtworzenia na podstawie ich obserwacji posługiwania się danym językiem przez członków danej grupy – oraz SZTUCZNE, skonstruowane dla jakiś celów w ten sposób, że reguły tych języków zaprojektowano z góry (np., język esperanto). Współczesne języki narodowe mają zazwyczaj charakter mieszany: częściowo naturalny (zasób słów podstawowych, ukształtowanych zwyczajowo częściowo sztuczny ( zasób słów wprowadzonych do języka w sposób umowny). Zjawiskiem dodatkowo komplikującym sprawę jest to, że w języku naturalnym reguły znaczeniowe są często nieprecyzyjne, istnieje kilka odmiennych sposobów posługiwania się danym słowem w określonym języku, w więc jedno słowo ma kilka znaczeń - tzw. homonimy.
Istotną sprawa jest rozróżnienie wypowiedzi, które coś głoszą, o jakich rzeczach (np. deszcz pada) oraz wypowiedzi, które mówią coś o wypowiedziach pierwszego rodzaju (np. „fałszywe jest zdanie, że teraz deszcz pada. Pierwsze są wypowiedziane w języku przedmiotowym, czyli w języku pierwszego stopnia, a wypowiedzi o wypowiedziach sformułowanych w języku przedmiotowym są wypowiedziami w metajęzyku – w języku drugiego stopnia. Wypowiedź „to prawda, że Jan powiedział, iż Piotr śpi” w wiec wypowiedz o wypowiedzi dotyczącej wypowiedzi w języku przedmiotowym jest wypowiedzią w języku trzeciego stopnia – i tak dalej.
PRAGMATYKA
Rozważmy typową sytuację komunikacyjną, w której mamy do czynienia z pewną wypowiedzią oraz jej użytkownikowi: nadawcą i odbiorcą. DODATKOWO DO TEGO JEST RYSUNEK
Nadawca i odbiorca używają wyrażeń odpowiednio wypowiadając je lub je wysłuchując. Ze względu na to wypowiedz może spełniać dwie funkcje pragmatyczne: ekspresyjną i ewokacyjną.
Użytkownicy mogą przy tym zajmować różne pozy |
