Grupa: Użytkownik
Posty: 2 #56018 Od: 2008-2-9
| Antropologia- początkowo badała Tzw. Społeczeństwa pierwotne (nie europejskie) Stopniowo przedmiotem jej zainteresowani Stały sie wszelkie zróżnicowania kulturowe. Antropologie cechuje całościowe podejście do Człowieka i kultury-stara sie dokonac syntezy Wiedzy o poszczegolnych fragmentach aktywności Ludzkiej oraz częściach składowych kultury.
Głowne dzialy antropologii: -antropologia fizyczna: zajmuje sie fizycznym zróżnicowaniem człowieka wczasie i przestrzeni -antropologia kulturowa: skupia sie na zdolości wytwarzania kultury jako specyficznej cecze gatunku homo sapiens sapiens
definicjie kultury: --zwiazana z człwiekiem( człowiek jest jej twórcą a zarazem jest przez nia kształtowany;za jej pomoca wyraze swe potrzeby, emocje i wrazenia spożytkowuje ja organizując sobie zycie) -ponadjednostkowa(musi łączyć jakąś liczbę ludzi) (kultura jest sposobem organizacji życia zbiorowego, choc zarazem organizuje życie jednostki w zbiorowości oraz tworzy jej profil psychiczny, zapleczem kultury moga byc oczywiście zbiorowości bardzo niewielkie jak i bardzo duze) -regularna( zjawiska kulturowe sa powtarzalne i znane więcej niż jednej osobie -wyuczona( oznacza to ze kultura nie jest przekazywana na drodze biologicznej, za posrednictwem genów, ale w procesie uczenia sie. Można sie uczyc kultury w sposób celowy i świadomy ale takze w sposob nieintencjonalny a nawet nieswiadomy. To uczenie sie może byc wynikiem biernego nasladowictwa lub swiadomego instruktażu.
Istotne cechy zjawisk kulturowych(istnieje wiele cech zjawisk kulturowych, ktore nie zawsze a wręcz rzadko wchodza w skład definicji, choc wytyczaja kierunki i mozliwości badania tych zjawisk): -posiadająca wymiar czasowy (zjawiska kultury sa przekazywane z pokolenia na pokolenie; kontynuacja dorobku zbiorowego grupy jest przedmiotem świadomej troski bądź nie świadomym odruchem jej członków. Kultury bowiem nie tworzy od nowa kazde nastepne Pokoenie! -posiadająca wymiar przestrzeni (rozciągłość w przestrzeni odnosi sie zarówno do kultury w sensie atrybutywnym, jak i do poszczegolnych całosci kulturowych. W toku rozwoju człowieka kultura rozprzestrzeniala sie Od stref klimatu goracego az po strefe arktyczna) -systematyczna( kultura w sensie zarówno atrybutywnym jak i dystrybutywnym jest zjawiskiem złozonym z elementow tworzących całość.Miedzy jej elementami zachodzi procesintegracji, czesto bardzo skomplikowany) -o charakterze adaptacyjnym( kultura jako cecha ludzkosci bywa traktowana jako mechanizm adaptacyjny człowieka, a poszczegolne kultury stanowia sposob adaptacji okreslonych grup ludzkich do konkretnego srodowiska naturalnego.) --jest prawidłowa—k(ultura w sensie zarówno całościowym jak i konkretnym trwa i zmienia sie wedlug pewnych praw i regularnosci.)
! FAD-nie regularrne zjawiska np. Pokemony
Atrybutywne i dystrubytywne, wartościujące i niewartościujące rozumienie kultury: Antropologie charakteryzuje niewartościujace rozumienie Kultury przeciwstawiane wartosciującemu. W ramach niewrtościujacego rozumienia kultury wyróznia sie dwa sposoby mówienia na jej temat: --ATRYBUTYWNY—kulture traktuje sie jako ceche (atrybut) człowieka --DYSTRYBUTYWNY—kulture traktuje sie jako cos charakterystycznego dla okreslonej grupy ludzi (np. Kultura polska, angielska, eskimoska)
Płaszczyzny zjawisk kulturowych: --MATERIALNA—cała kultura rozgrywa sie w jakimś środowisku czy, inaczej tworzywie materialnym, co wynika z natury egzystencji ludzkiej: człowiek sam jest istota materialna i posluguje sie przedmiotami materialnymi do osiagniecia swoich celow --BEHAWIRALNA—postawy i przeżycia wyrazaja sie w zachowaniach motorycznych lub werbalnych; w wypadku skrajnie wysublimowanych zjawisk kulturowych takich np. Jak przezycia, odczucia, mamy do czynienia z zachowaniem wewnetrznym. Dla niektorych uczonych aspekt behawioralny zjawisk kulturowych stanowi ich istote-to zachowania sa istota kultury,a nie ich zaplecze materialne ani normy nim kierujace --PSYCHOLOGICZNA—wszystkie zachowania maja u podstaw jakos przeżywane wartości, sa tez kierowane mniej lub bardziej otwarcie ujawnianymi postawami i motywami. Dlatego tez do zrozumienia wczesniej wymienionych płaszczyzn zjawisk kulturowych niezbędne jest poznanie własnie psychicznej strony kultury
Ważne pojęcia! --CECHA KULTUROWA-- najwcześniejsze pojęcie służące rozłożeniu każdej kultury na jednostki elementarne. Główny problem stanowi tu arbitralność w określaniu Co jest cechą, a co zbiorem cech kulturowych (np.kusza) Stąd wbardziej systematycznych badaniach współczesnych raczej unika sie tego terminu. --TEMAT KULTUROWY—postulat lub stanowisko otwarcie głoszone badź milcząco przyjmowane kierujące określonym zachowaniem lub motywujące do działania. Tematy kulturowe biorą poczatek z potrzeb i treści społecznych <np. Czy lepiej być młodym? Czy starym kto ma wiekszy szacunek w społeczeństwie> --WZÓR KULTUROWY—mniej lub bardziej ustalony w zbiorowosci sposób zachowania lub myslenia. Kazdy wzór kulturowy można rozpatrywac w aspekcie normatywnym i behawioralnym. Wśród wzorów kulturowych wyróżniamy wzory postulowane i realizowane. Ponadto wystepuje wśród nich zróżnicowanie pod względem częstości ich realizowania, stopnia ich obowiązywania i stopnia uswiadomienia. <normatywny-opowiadanie o np. Jakiejś tradycji np. B.Narodz. behawiralny-bycie na takiej kolacji i widziec ze ta tradycja nie do końca jest taka sama w praktyce>
dyscypliny naukowe łączące sie z antropologią --ARCHEOLOGIA—dostarcza wiedzy o przeszłych społecz. --LINGWISTYKA(nauka o języku)—pomoc dotycząca ludzi nie piśmiennych --RELIGIOZNAWSTWO— --ANTROPOLOGIA FILOZOFICZNA-(na czym polega istnienie człowieczeństwa) --SOCJOLOGIA—zajmuje sie społeczeństwem własnym --HISTORIA—
pojecia słuzące do badania dynamiki zjawisk kultury: --EWOLUCJA—waznym punktem w dochodzeniu do nowoczesnego XIX i XX-wiecznego pojecia ewolucji bylo powiazanie elementow budowy i funkcjonowania zarowno organizmow zywych jak i kultury ze srodowiskiem oraz dostrzezenie mechanizmów adaptacyjnych. Myslenie ewolucjonistyczne dominowalo w calej nauce w wieku XIX. Pojęcie „ewolucja” często wzbudzało wątpliwości, a przez niektorych badaczy, a nawet przez cale kierunki antropologiczne, bywalo wrecz odżucane.. --DYFUZJA—pojecie to oznacza przestrzenne rozchodzenie sie lub przenoszenie sie elementów kultury(cech, instytucji, wzorów, wątków, tematów, obyczajów) w drodze zapozyczenia. Pojecie dyfyzji moze sie tez czasem odnosic do procesu przenikania treści kulturowych z jednej warstwy czy klasy spolecznej do drugiej, z jednej grupy w obrębie szerszej zbiorowości do innej. Mamy wtedy do czynienia z dyfuzja nie przestrzenna, lecz strukturalna. Taka dyfuzja jest procesem istotnym zwłaszcza w społeczeństwach strukturalnie złożonych. Wokól pojecia dyfuzji powstal w koncu XIX wieku osobny kierunek Antropologii zwany dyfuzjonizmem, ktorego przedstawiciele Wszystkie odmienności i zmiany kulturowe tłumaczyli prosecem dyfuzji. --AKULTURACJA—jedna ze swoistych form dyfuzji kulturowe j jest akulturacja. Zachodzi ona wówczas, gdy w bliski, a nawet żywiołowy kontakt wchodzą dwa odmienne społeczenstwa, ktore dzieli najczesciej znaczny dystans kulturowy, społeczny i gospodarczy. Akulturacja to proces polegający na gwałtownym przeobrażeniu sie jednej kultury pod wpływem innej kultury, a takze pod wpływem zmienionych warunków społecznych i środowiskowych.
--RELATYWIZM KULTUROWY--Relatywizm kulturowy, wprowadzony do nauki przez szkołę Franza Boasa, rzucił wyzwanie filozofii absolutystycznej i potocznemu myśleniu człowieka ZachoduNie ma dziś izolowanych, zamkniętych kultur, odgraniczonych od świata zewnętrznego. Zaczynamy wszyscy żyć w jednym świecie społecznym, ekonomicznym, a także - jak przypuszczamy - w jednym świecie wartości. Nietolerancję łatwo potępiać teoretycznie zza biurka, znacznie bardziej kłopotliwe jest praktyczne jej przeciwstawienie się.
--GÓRNY PALEOLIT-- Najwcześniejszą fazą w dziejach kultury ludzkiej był okres kultury górnego paleolitu, trwający od około 35 do około 8 tyś. lat temu . Za jego początek uznaje się powstanie współczesnej formy człowieka, czyli podgatunku Homo sapiens sapiens, schyłek zaś przypada na koniec epoki lodowcowej i wiąże się z zachodzącymi w tym czasie przemianami środowiska przyrodniczego. Górny paleolit obejmował więc okres ponad 20 tyś . lat (na wielu obszarach był on znacznie dłuższy), co stanowi ponad 2/3 istnienia człowieka współczesnego na ziemi. Był to niezwykle istotny w dziejach ludzkości okres rozwoju kultury: w górnym paleolicie powstała większość instytucji społecznych i form organizacji życia zbiorowego, których jesteśmy spadkobiercami, a obserwując wytwory ręki i umysłu człowieka górnopaleolitycznego, czyli tak zwanego Kromaniończyka (Człowieka z Cro-Magnon), mamy poczucie intelektualnej i emocjonalnej z nim wspólnoty.
--GOSPODARKA ZBIERACKO ŁOWIECKA--Wszystkie ludy górnopaleolityczne prowadziły rozwiniętą i wydajną gospodarkę łowiecką: wszystkie sprawnie polowały na wielką faunę plejstoceńską, a więc na mamuty, mastodonty, niedźwiedzie, jelenie, bizony, i inne duże i średnie ssaki. Nie gardzono także mniejszą zwierzyną, na przykład zającami, bobrami, łowiono też ryby.Wprawdzie w górnym paleolicie wykorzystywane były formy narzędziowe ze środkowego, a nawet dolnego paleolitu, a więc tworzone przez wcześniejsze gatunki rodzaju Homo, ale w tym właśnie okresie zaznaczył się rozkwit broni łowieckiej porównywalny z poziomem rozwoju wyposażenia łowieckiego najbogatszych, współcześnie lub do niedawna żyjących, społeczności zbieracko-myśliwskich. Do polowania używano dzid, oszczepów, harpunów i różnego typu ostrzy, a w późniejszym okresie także łuku.
--POGRZEBY—groby znalezione z tego okresu są starannie zrobione, czesto groby oslanialo sie kamieniami przed drapieznikami. Groby najczesciej miescily sie w poblizu obozowisk. Dlatego tez mozna stwierdzic ze ludzie nie bali sie kontaktu ze zmarłymi. Ciala chowane byly w roznych pozycjach. Znajdowano tez pochowki zbiorowe.
--SZTUKA GORNOPALEOLITYCZNA—ludzie lubili sie przystrajac różnymi ozdobami, noszono paciorki, bransolety, naszyjniki, szpile. W grobach znajdujemy zwłoki ubrane w ozdoby z sierści np. Mamuta. czestym elementem sztuki górnopaleołitycznej są figurki zwierząt, a jeszcze częściej kobiet zrobione z kości lub miękkich części wewnętrznych kości mamuta, wapienia, piaskowca itp, Figurki z gliny po uformowaniu utwardzano w ogniu . Figurki kobiet były zawsze schematyczne, twarz, ręce i stopy przedstawiano tylko w zarysie, dokładnie zaś modelowano części podkreślające płeć. Wyobraźnię współczesnego człowieka szczególnie pobudza malarstwo naskalne tego okresu: są to ryty, płaskorzeźby i malowidła wykonywane na ścianach jaskiń. Ośrodkiem rozwoju tego rodzaju sztuki były tereny Francji i Hiszpanii.Malowidła, płaskorzeźby i ryty wykonywano najczęściej w najdalszych, najgłębszych i trudno dostępnych częściach jaskiń. Brak dopływu naturalnego światła stwarzał konieczność sztucznego oświetlenia, wysokie zaś położenie malowideł świadczy o tym, że budowano specjalne rusztowania, na których pracowali artyści. Miejsca te byly traktoeane jak sanktuaria.
--REWOLUCJA NEOLITYCZNA--Pierwszym w dziejach ludzkości i kultury ludzkiej przewrotem, który dokonał się niezależnie od jakichkolwiek przemian natury biologicznej człowieka, była tak zwana rewolucja neolityczna. Dokonała się ona za sprawą im-manentnych sił kulturowych; stanowiła adaptatywną reakcję kultury ludzkiej na przemiany środowiska przyrodniczego.
--WYNIKI I SKUTKI REW. NEOLIT.-- Termin „rewolucja" może się wydawać niewłaściwy w odniesieniu do przeobrażeń, które dokonywały się wszak nadzwyczaj powoli, bo w ciągu kilku tysiącleci. Użycie tego terminu usprawiedliwia jednak wielka waga tych przemian w kulturze ludzkiej. Rewolucja neolityczna wyznacza przejście od gospodarki nieproduktywnej do produktywnej, od naturalnej do interweniującej, od symbiotycznej i biernej do narzucającej wolę człowieka i aktywnej. Myśliwska gospodarka przedneolityczna polegała na symbiotycznym współdziałaniu z przyrodą i wykorzystywaniu jej zasobów i możliwości; gospodarka neolityczna prowadziła do podporządkowania przyrody człowiekowi Wyrażało się to w przejściu od myślistwa i zbieractwa do hodowli i rolnictwa. W związku z tym musiało się dokonać wiele przemian w trybie życia, w organizacji społecznej, w rocznym rytmie życia zbiorowego, a także w umysłowości Wtórnym skutkiem kulturowym rewolucji neolitycznej było pojawienie się wielu nowych umiejętności, sprawności, rodzajów i obszarów więzi społecznej i wynikających stąd problemów psychospołecznych. Uprawa roślin i hodowla zwierząt musiały się wiązać ze względnie osiadłym (przynajmniej w porównaniu z myśliwymi) trybem życia. Osiadłość wywoływała wiele istotnych skutków społeczno--kulturowych. Dobytek, którego nie trzeba już było ciągle przenosić z miejsca na miejsce, można było gromadzić i powiększać. W związku z tym w powszechnym użyciu pojawiło się wiele nowych przedmiotów, a więc i nowych umiejętności. W neolicie powstało na przykład garncarstwo, tkactwo, plecionkarstwo, a potem też metalurgiaWśród zmian, które były zarazem warunkiem i skutkiem nowej gospodarki i trybu życia, pojawił się nowy typ mentalności, w tym przede wszystkim myślenie perspektywiczne, wynikające z konieczności planowania i działania z wyprzedzeniem. Jeszcze innym skutkiem rewolucji neolitycznej, mającym kolosalne znaczenie społeczne, był ogromny wzrost ludności związany ze zmniejszeniem się śmiertelności niemowląt. Pojawiło się więcej pokarmów. W wyniku rewolucji neolitycznej nastąpił zatem gwałtowny wzrost wiedzy, doświadczeń i informacji skupionych w zwarte systemy intelektualneze zmniejszeniem się śmiertelności niemowląt. Pojawiło się więcej pokarmów. Duze nadwyżki żywności spowodowały częściowe odciążenie częsci ludzi od pracy, Zaowocowało to rozkwitemrzemiosła i życia obrzędowego. Była to bezpośrednia przyczyna rozwoju struktury społecznej, a także wzbogacania się form kulturowych. Zaczęły się tworzyć różnice społeczne o charakterze hierarchicznym, które można ujmować w kategoriach warstw i klas społecznych opartych na statusie materialnym, przywilejach i obowiązkach, a szczytowym osiągnięciem rewolucji neolitycznej było powstanie ośrodków miejskich oraz organizmów państwowych.
--PROCESY NEOLITYZACJI I JEGO MECHANIZMY-Rewolucja neolityczna była procesem długotrwałym i złożonym. Wiązała się zarówno z immanentnymi zmianami zachodzącymi w obrębie różnych społeczeństw, jak i z dyfuzją kulturową i migracjami ludności. Te trzy typy procesów: ewolucję, dyfuzję i migrację należy wyraźnie rozróżniać, gdyż stanowią one odmienne zjawiska w dziejach kultury ludzkiej ZMIANY KLIMATYCZNE--U podłoża przemian kulturowych, w wyniku których powstały społeczeństwa neolityczne (rolnicze lub rolniczo-hodowlane), leżały poważne zmiany klimatyczne, a w tym przede wszystkim wycofywanie się lodowca z terenów Europy, Azji i Ameryki Północnej. Proces ten rozpoczął się około 13 tyś. lat p.n.e. i trwał kilka tysiącleci. Towarzyszyły mu zasadnicze zmiany krajobrazu, a także flory i faunyTen przejściowy okres w dziejach kultury ludzkiej jest nazywany mezolitem lub epipaleolitem, to znaczy paleolitem schyłkowym, z racji kontynuowania trybu życia i zasadniczego stylu gospodarki charakterystycznych dla społeczeństwa górnego paleolitu. Mezolit przez jednych uczonych jest określany jako okres regresu kultury, a przez innych jako okres szybkich przemian o charakterze postępowym --UPRAWA ROŚLIN--Pierwszym etapem uprawy roślin była zapewne tak zwana antropochoria, czyli przypadkowe rozsiewanie nasion dzikich roślin wokół obozowisk. Zbierane i przechowywane w obozie i w jego pobliżu nasiona przypadkowo zasiane - dawały plony, dzikie trawy, użytkowane przez człowieka zaczęły wokół obozowisk rosnąć gęściej niż gdzie indziej. Ludzie w ten sposób dokonywali pierwszej selekcji i wchodzili w bliższy kontakt z roślinami, poznawali je i zaczynali stopniowo coraz bardziej ingerować w ich naturalny rozwój. Najprostszą formą rolnictwa była uprawa ręczna, czyli kopieniactwo. Podstawowym narzędziem była, i do dziś pozostała u wielu prostych rolników, kopaczka kijowata, czyli prosty kij zaostrzony w szpic lub na płask --HODOWLA ZWIERZĄT—na terenie Azji Zachodniej następowało stopniowe oswajanie stad najpierw dzikich owiec i kóz, a później też bydła. Takie na wpół dzikie wędrujące stado raczej prowadziło za sobą hodowców, a nie było przez nich prowadzone. Gospodarka hodowlana tego okresu była rodzajem pasożytowania na stadach, do pewnego stopnia tylko oswojonych. Jednakże już 7 tyś. lat p.n.e. we wczesnoneolitycznej osadzie Jerycho nad Jordanem kostne szczątki kóz i owiec domowych można odróżnić od szczątków kóz i owiec dzikich. Świadczy to o zmianach biologicznych, które się dokonały w wyniku interwencji człowieka w dobór naturalny.
--CYWILIZACJA-- Pojęcie „cywilizacja" bywa używane z wielką swobodą w bardzo wielu różnych znaczeniach.O cywilizacji, tak jak i o kulturze , należy mówić w sensie zarówno atry-butywnym, jak i dystrybutywnymbywa. Cywilizacjia bywa czasem utożsamiana z kulturą w ogóle, czasem zaś z jej materialnym aspektem. Cywilizacje to odrębne, zarówno geograficznie, jak i społecznie i kulturowo, całości. Tak własnie mozna mowic o cywilizacji sumeryjskiej, egipskiej, chińskiej, o cywilizacji Majów, Azteków i Inków.
--CO SPOWODOWAŁO ROZWÓJ CYWILIAZJI— --nadwyzki zywnosci --zroznicowanie spoleczne --administracja i pismo --urbanizacja
--TEORIE POWSTANIA CYWILIZACJI— --koncepcja podboju --koncepcja zarzadzania systemem irygacyjnym --koncepcja konfliktu spolecznego --koncepcja dystrybucji i redystrybucji --koncepcja roli religii
--TYPOWE CECHY SPOŁECZEŃSTWA PIERWOTNEGO— --mała liczebność, rozproszenie, izolacja --prostota technik i systemu gospodarczego --bezklasowy charakter struktury spolecznej --typ więzi i kontroli spolecznej --brak pisma --stabilnosc(pod wzgledem tempa zmian kulturowych) --spoleczenstwa bez historii-ahistorycznosc(cecha ta jest głownie zwiazana z brakiem pisma)
|