| Więź Społeczna notatki |
| STYCZNOŚĆ SPOŁECZNA Proces od styczności w przestrzeni do styczności psy¬chicznej i powstania zawiązków łączności psychicznej może dokonywać się bardzo szybko. W wypadku grupy studenckiej oba te procesy mogą i zazwyczaj się doko¬nują w toku pierwszego zebrania, lub też w toku kilku następujących po nim dni. Czynnikiem determinującym jest tutaj czas, potrzebny na poznanie cech no¬wych kolegów, i tempo uzyskiwania o nich informacji. Ujawnianie tych cech, tzn. zakresu wiedzy, inteligen¬cji, postaw i przekonań, które mogą budzić zaintereso¬wanie innych, dokonuje się w grupie studenckiej w to¬ku pierwszych wspólnych zajęć. W wypadku powsta¬wania więzi wśród nowych osadników proces ten może trwać dłużej. Lecz prawie równocześnie powstają także pierwsze styczności społeczne, które są następnym ele¬mentem więzi. Co się dzieje w naszej grupie ćwiczeniowej. Na po¬czątku, kiedy została ona „utworzona" decyzją przed¬stawiciela uczelni, ten zespół trzydziestu osób stanowi pewien zbiór statystyczny. Co się z nimi dzieje po stycznościach w przestrzeni i po stycznościach psychicznych? Jak ten zbiór przekształca się w grupę w socjologicznym tego słowa znaczeniu? Styczności społeczne wynikają na podstawie stycz¬ności psychicznych, polegają one na dokonaniu pewnej czynności dotyczącej Jakiegoś przedmiotu, który po¬siada osobnik B i który jest także potrzebny osobniko¬wi A. Np. na zebraniu seminaryjnym ktoś zapomniał przynieść papier, lub nie ma czym pisać i poprosi ko¬legę o pożyczenie brakującego przedmiotu, jeden stu¬dent prosi drugiego o informację dotyczącą semina¬rium. Osadnik w mieście prosi sąsiada o udzielenie drobnej pomocy, o pożyczenie jakiegoś przedmiotu, o wskazówki. Są to elementarne przykłady styczności społecznych. Mamy tutaj bowiem nowe elementy: są to styczności, gdzie występuje już jakaś nowa wartość, przedmiot, czynność, która jest podstawą tej stycz¬ności. Uogólniając: styczności, społeczne. Są to pewne układy ,złożone przynajmniej z dwóch osób oraz pew¬nej wartości, która jest przedmiotem tej styczności, oraz pewne czynności dotyczące tej wartości. W stycz¬ności psychicznej nie ma jeszcze tego elementu czynno¬ści. Zjawia się on dopiero w styczności społecznej. Kupienie gazety w kiosku jest już stycznością, społeczną, pożyczenie ołówka, prośba o wskazanie drogi w no¬wym mieście czy w nowym budynku, prośba o powtó¬rzenie niedosłyszanego zdania z wykładu — oto przy¬kłady prostych styczności społecznych. Styczności wynikają nie tylko we wczesnych sta¬diach powstawania więzi w grupie, nie tylko w pierw¬szych spotkaniach grupy ćwiczeniowej, lecz są one stałym elementem życia zbiorowego. Są one już pew¬nymi układami, które stanowią przedmiot badań socjo¬loga i można je opisywać i klasyfikować. Rodzaje styczności społecznych charakteryzują już grupę w spo¬sób istotny. Zapamiętajmy sobie to stwierdzenie, gdyż wrócimy doń omawiając różne typy grup. Jak można klasyfikować styczności? Mogą one być przelotne lub trwałe. Np. osadnik może zapytać o dro¬gę napotkanego mieszkańca miasta i nie spotkać go już nigdy więcej. Jest to styczność przelotna. Ale mo¬że codziennie kupować gazetę w tym samym kiosku, spotykać tego samego konduktora w tramwaju, i to będą już styczności trwałe; studenci spotykający na wykładach i ćwiczeniach tych samych pracowników naukowych, spotykający kolegów i wymieniający ?. ni¬mi wzajemne usługi — to są już styczności trwałe. Styczności mogą być prywtne i publiczne. Np. mi¬licjant, który poucza nowego mieszkańca miasta, jak się ma poruszać po ulicach, inkasent elektrowni przy¬chodzący po opłatę za prąd, przedstawiciel rady na rodowej przychodzący do mieszkańca w sprawach miej¬skich, student składający podanie w dziekanacie na ręce sekretarki — oto przykłady styczności publicznych. Przedmiotem tych styczności jest jakaś wartość, przedmiot, czynność uregulowana przepisami i stano¬wiąca przedmiot publicznego zainteresowania. Styczno¬ści prywatne to prośba o pożyczenie kilku złotych, kupno gazety, prośba o informację itp. Najważniejsze jednak socjologicznie są dwa rodzaje styczności: osobiste i rzeczowa, W pierwszych przed¬miotem styczności są jakieś cechy czy sprawy dotyczą¬ce osoby, z którą następuje styczność. Np. odwiedziny chorego, spotkanie zakochanych, spotkanie dla udzielenia korepetycji koledze czy pomożenia mu w napisa¬niu referatu — oto przykłady styczności osobistych. Przedmiotem zainteresowania i przedmiotem działania w toku styczności są cechy i sprawy osobiste obu part¬nerów. Powiedzielibyśmy przenośnią, że jest to stycz¬ność ludzka. Natomiast styczności rzeczowe to takie, jak kupno towaru w sklepie, zapłacenie podatku w urzędzie, kupno biletu w kinie itp., te wszystkie czynności, którym nie towarzyszy zainteresowanie oso¬bowością człowieka, lecz przedmiotem czy usługą, któ¬rą ona dysponuje. A więc np. w wielkim mieście kon¬duktor tramwaju, stykający się z setkami czy nawet tysiącami osób dziennie w toku swej pracy, może być idealnie samotny, gdyż nikt z tych ludzi się nie inte¬resuje nim i jego sprawami. Brak styczności „.osobi¬stych jest podstawą osamotnienia. Wreszcie styczności mogą być pośrednie i bezpo¬średnie. Przykładem styczności pośredniej jest wysłu¬chanie wykładu telewizyjnego, wymiana koresponden¬cji, przeczytanie czyjegoś przemówienia w prasie; styczność bezpośrednia — to spotkanie twarzą w twarz. Styczności społeczne mogą być rzeczowe trwałe (np. kupowanie gazety stale w tym samym kiosku), osobi¬ste crwałe i przelotne. Każdy z nas może łatwo dokonać takiej klasyfikacji analizując własne styczności i dzieląc je na osobiste, prywatne itd. Styczności społeczne są już istotnym elementem więzi społecznej. Styczność w przestrzeni i styczność psy¬chiczna są dopiero warunkami wystąpienia styczności społecznych i ich charakter nie ma większego znaczenia dla charakteru powstającej więzi. Styczności społeczne determinują już charakter więzi, wpywają na to, co ludzi łączy. Wspomniałem już o tym, że brak styczności osobistych trwałych jest istotą izolacji społecznej czyli osamotnienia, które z kolei musi prowadzić do zachwia¬nia równowagi psychicznej jednostki. Tzw. Społeczeństwo masowe, tzn społeczeństwo powstające na podstawie dominacji w stycznościach społecznych środków masowego przekazu, charakteryzuje się przewagą pośrednich styczności rzeczowych nad stycznościami osobistymi, co ma poważne konsekwencje w zachowa¬niu się członków tego społeczeństwa. |