| NOTATKI Z WYKŁADÓW!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! |
| Socjologia kultury. Kultura symboliczna jako system znaków. Znak – wszelkie wydarzenie lub przedmiot powiązany w doświadczeniu jakiejś żywej istoty z przedmiotem lub wydarzeniem, do którego się odnosi (Kłoskowska). Istotą znaku nie jest sam znak, ale zjawisko przezeń oznaczone, tym niemniej to znak jest bezpośrednio dostępny poznaniu. Badaniem znaków zajmuje się dział filozofii zwany semiotyką. Znakami posługują się wszelkie istoty żywe nie posiadające jakichkolwiek zdolności percepcyjnych umożliwiających powiązanie formy ze znaczeniem. Istnienie znaku wymaga procesu interpretacji. Stąd w obszarze zainteresowania socjologii kultury nie mieszczą się znaki o charakterze biologicznym (kod genetyczny), czy informatycznym. Rodzaje znaków: - indeksy – (łac. Index – palec wskazujący, donosiciel) – znak wskazujący coś, co znajduje się w jego bezpośredniej bliskości. Powiązanie jego formy ze znaczeniem następuje wg zasady przyległości. Indeksami mogą być także inne rodzaje znaków – warczenie zdenerwowanego psa, zaczerwienienie twarzy zmęczonego człowieka, bełkotliwa mowa osoby „pod wpływem”. Sprawia to, że indeksy są formą znaków najczęściej wykorzystywaną przez istoty żywe. - ikony – (gr. Ekon – obraz) – wizualny, fonetyczny lub jakiś inny podlegający percepcji wizerunek oznaczanego przedmiotu ( Tabakowska). Powiązanie jego formy ze znaczeniem następuje na zasadzie podobieństwa. - symbole – (gr. Symbolom – „znak rozpoznawczy”) – znak, którego związek z reprezentowanym obiektem opiera się wyłącznie na konwencji. Do niedawna zakładano, ze wyłącznie człowiek potrafi posługiwać się symbolami. Jednakże odkrycia etologii w ostatnich dziesięcioleciach podważyły ten pogląd. Systemami symbolicznymi posługują się także zwierzęta (małpy, walenie, pszczoły). Połączenia między znakami w obrębie kultury na ogół mają charakter bardziej złożony i rzadko są wyłącznie indeksami, ikonami czy symbolami. Często SA połączenia tych trzech systemów do określania związków między znakiem a znaczeniem. „Trójkąt Ogdena – Richarda.” Osobną kwestią jest, na ile tak budowany system znaków odnosi się do rzeczywistości na obszarze językoznawstwa problem ten jest opisywany przy zastosowaniu tzw. „trójkąta Ogdena – Richarda” schematycznie ujmującego zależność między znakiem, myślą a desygnatem (ten schemat jest wykorzystywany także w socjologii kultury). Pojęcie (myśl) / \ symbol (znak) odniesienie (desygnat) Niektóre ze szkół funkcjonujących we współczesnych naukach społecznych interesują się wyłącznie lewym ramieniem tego trójkąta obrazującym związek między znakiem a pojęciem. Pojęcie (myśl) / Symbol (znak) Ich przedstawiciele są zainteresowani wyłącznie określeniem związku między pojęciami a symbolami, wstrzymując się jednocześnie od sądów, na ile są one powiązane z desygnatami występującymi w świecie zewnętrznym. Do tego kierunku można zaliczyć strukturalistów ze szkoły kopenhaskiej, czy B Lee Whorfa (hipoteza Sapira – Whorfa). Tych niemniej dla socjologii kultury taki stan rzeczy jest niezadowalający ze względu na niemożność uchwycenia w nich związków między kulturą jako systemem symboli a realiami społecznymi. Stąd najbardziej adekwatne wydaje się w tym przypadku zastosowanie uzupełnianego trójkąta Ogdena – Richarda (Kordela). Pojęcie (myśl) / \ Symbol (znak)_ _ _ _ _ _odniesienie (desygnat) Kultura: system i konkretne działanie. Kolejnym problemem elementarnym w socjologii kultury jest odróżnienie systemu znaków od konkretnego ich zastosowania. W tej kwestii na ogół stosowane jest zapożyczone ze strukturalizmu językoznawczego rozróżnienie na „język” i „mowę” (F. de Sanssure). |