| NOTATKI Z WYKŁADÓW!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! |
| METODY BADAŃ SPOŁECZNYCH Proces badawczy Proces składa się z: teoretycznego przygotowania się (bibliografia) – analiza danego zagadnienia – dokonać analizy faktów związanych z zagadnieniem (jakie już istnieją) – musi się dokonać odpowiednia konstrukcja narzędzi badawczych – realizacja badania w terenie – obróbka zebranych danych, materiałów – po badaniu proces wnioskowania (co z tego wyszło) z otrzymanych danych – raport. Po co badamy? - Chcemy poznać pewną rzeczywistość. - Aby lepiej kształtować, ulepszać, prognozować rzeczywistość społeczną. - Służą do tego, aby rozwijać teorię. - Cele praktyczne, praktyka społeczna, cele utylitarne. Co badamy? - Zbiorowości społeczne (klasy, grupy, ludności) - Wspólne cechy i interes - Instytucje społeczne, twory prawne - Procesy i zjawiska społeczne (np. ruchliwość społeczną) - Emigracje i imigracje - Konflikty społeczne (np. patologie) - Postawy społeczne ( np. wobec religii) - Twory życia materialnego i idei Przedmiot badania Mogą być: - zbiorowości lub zjawiska Musi zawierać: - zakres terytorialny oraz czas, okres Podejścia do przedmiotu badania - Badamy zbiorowość dla niej samej - Badamy daną zbiorowość jako reprezentację dla danych zjawisk Problematyka badawcza - Wyczerpujące przedstawienie pytań związanym z danym zjawiskiem. Zwarty, logiczny blok pytań. Posługujemy się zmiennymi. Zmienne – cechy lub właściwości badanych przedmiotów, zjawisk lub procesów. Operujemy rodzajami: 1 zmienne ilościowe - opisują właściwości mierzalne (np. ile? Kto?) 2 zmienne jakościowe – opisują zjawiska niemierzalne (np. styl zachowania, jak być kulturalnym) 3 zmienne wyjaśniane (zależne) – wyjaśniamy poprzez inne zmienne ilościowe i jakościowe 4 zmienne wyjaśniające (niezależne) – służą jako miary inny zjawisk, procesów (np. wiek, płeć). Mogą być zmiennymi wyjaśnianymi. Cele badań Badania opisowe i inne wyjaśniające. Opisowe – tylko opisują badaną rzeczywistość np. jakie panują tendencje w upodobaniach Polaków po latach..? Wyjaśniające – na bazie danych odpowiadają, dlaczego tak się dzieje Jak podchodzić do badania Koncepcja badania głębokiego i rozległego. Jak głęboko czy jak płytko drążyć dane zjawisko..? Jakiemu celowi mają służyć badania..? Problem społeczny a problem badawczy Nie ma kryterium co by wyznaczało co jest ważne, a co nie. Praktyka i czas pokazują czy coś było ważne. Problemy społeczne są faktami społecznymi, np. problem demograficzny w Polsce za 20 lat. Problem badawczy – cos co jest przedmiotem wysiłków badawczych, może być problemem społecznym. Ustalanie problemu badawczego, co należy uwzględnić: 1. Czy istnieje teoretyczna zasadność problemu? 2. Jaka jest specyfika badania, co w nim jest zasadnego? 3. Jakie będą konsekwencje badania? 4. Walory poznawcze badania, co wnosi dane badanie? 5. Nowość, unikatowość badania. Konkretyzacja problemu. Należy podchodzić do badania metodą naukową, obiektywnie, nie emocjonalnie, nie ideologicznie. Badanie nie powinno być za czymś lub przeciw czemuś, musi być neutralne – naukowe. Badania powinny wynikać z motywacji pragmatycznej lub z pobudek poznawczych, merytorycznych. Proces badawczy Istotnym elementem są założenia badawcze, obok celów badania są tymi ,wokół których toczy się ogół badania. Z góry przyjęte tezy dotyczące badanej rzeczywistości, ocena czy uda się ukończyć badania. 1. ogólny cel badania (opis) 2. charakterystyka danego przedmiotu badania 3. uzasadnienie potrzeby danego badania 4. wielkość próby badania (ile osób? Jaka grupa?) 5. hipotezy badawcze (logiczne badania) 6. wskaźniki, miary potrzebne do weryfikacji hipotez Projekt, plan badań - dokładnie opracowana próba badawcza (co? Kogo? Na jakim terenie? Jaka liczba?) - określenie metod, technik badawczych. Narzędzia badawcze - ustalenie czasu badań i poszczególnych etapów. Harmonogram badań - kosztorys badań - zaplanować w jakiej formie ma być opisany raport Ustalenie realności badania, czy podołamy celowi? - ilu ankieterów, czy są doświadczeni, rzetelni? - możliwość poruszania się po terenie. Dostęp do danych - możliwość obróbki danych Problematyka hipotezy Hipotezy SA punktem wyjścia do wszelkich badań. Hipotezy – przypuszczenia, domysły prowizoryczne, dla wyjaśnienia czegoś co należy sprawdzić. Można ją obalić lub potwierdzić. To pytania zaczynające się od „czy”. Nie jest tezą. Teza – to pewne twierdzenie, dla którego przedstawia się jakieś uzasadnienie. Rodzaj prawa. Hipotezy – są to stwierdzenia zachodzące w różnych związkach np. między wykształceniem a postawą lub analizy wieloczynnikowe. Weryfikacja hipotez pomiędzy wieloma zmiennymi jest trudniejsza. Nie każda hipoteza jest przydatna. Zasady konstrukcji hipotez badawczych: - muszą mieć wartość poznawczą, naukową. 1. takie, które są nowe, wskazują na nieznane dotąd aspekty 2. powinny być na tyle ogólne, aby obejmowały swoim zasięgiem wszystkie fakty, procesy, zjawiska, którego dotyczą. Nie powinny dotyczyć pojedynczych zjawisk 3. pojęciowo jasne i wyraźne w ostrych terminach. Nie używać terminów rozciągłych. 4. empirycznie sprawdzalne, dające się zweryfikować 5. nie powinny być banałem ani frazesem 6. powinny być logiczne, wolne od wewnętrznej sprzeczności 7. powinny stanowić o związkach trwałych, powtarzalnych, zachodzących zawsze Rodzaje hipotez: 1 ogólne – stwierdzenia ogólne, typowe, wyjściowe 2 robocze, szczegółowe – obudowują hipotezy ogólne, pozwalają je zweryfikować Definicje używane w badaniach socjologicznych Def. Nominalna – określa, precyzuje znaczenie używalnych pojęć Def. Realne – określa rzecz samą w sobie Def. Operacyjne – określają badane zjawisko definicjami Tworzenie hipotez Jest procesem twórczym. Proces stawiania mądrych pytań. Precyzja sformułowania. Proces projektowania. Etapy: 1. proces wysnuwania wniosku hipotetycznego z tego co już jest, z istniejących teorii. 2. odkrywanie hipotezy na podstawie statystyki. 3. to swoiste wczuwanie się w badających i sytuację społeczną. 4. codzienna praktyka i osobiste doświadczenia skłaniają do badania. Ważna weryfikacja. Wskaźniki Określona technika zadawanych pytań. Pozwalają mierzyć zjawiska społeczne, które nie poddają się bezpośredniej obserwacji. Wskaźniki empiryczne – sygnalizuje namacalne występowanie jakiś cech w danym zjawisku. Empiryczne wskaźniki cząstkowe – poszukiwanie wielu cech, które opisują jedno zjawisko. Pozwalają na badanie, opis, mierzenie społecznej rzeczywistości i zachodzących w niej przeobrażeń. Ujawniają empiryczne niedostępne właściwości różnych przedmiotów i umożliwiają wyciąganie określonych wniosków o badanych zjawiskach. Są to jednostki miary, charakteryzują istniejący stan jakiś procesów społecznych. Wskaźnik – jakaś cecha jest wskaźnikiem innej cechy, jeżeli istnieją między nimi jakiekolwiek trwałe związki o charakterze logicznych, rzeczowych lub statystycznych. - wskaźnik inferencyjny i definicyjny (Nowak) Wskaźnikami mogą być tylko zmienne mierzalne, dostępne empirycznie. Badania całościowe i badania reprezentatywne. Dwie metody prowadzenia badań. Badania całościowe. Kiedy badamy wszystkich respondentów lub instytucje w ściśle określonej populacji. Mało liczne grupy, ale są wyjątki (np. ogólno krajowe referenda). Mogą mieć możliwość uczestniczenia wszyscy obywatele, bądź członkowie danej populacji. Każdy ma jednakową wartość poznawczą. Zalety: poznajemy opinie całej interesującej nas populacji. To, jakie badanie przeprowadzimy, decydują pewne czynniki: 1. cel badania 2. wielkość próby badawczej 3. możliwość dot. Adresografii 4. środki finansowe i czas Cel badania: w zależności od tego jaka jest waga celu. Wielkość założonej próby badawczej: W zależności od liczby. Możliwości dotyczące adresografii respondentów: Gdy mamy wszystkie adresy – całościowe. Środki finansowe i czas: Wyliczenie czy stać nas na dane badanie. Kosztorys. Określony czas, harmonogram. Próby badawcze: (źródła pozyskiwania): 1. PESEL 2. dane ze spisów powszechnych GUS (regon) 3. listy wyborcze Próba MATKA – duże próby. Losowanie dużej ilości reprezentantów. Od 15 roku życia. Małe próby badawcze: kartoteki firm, książki telefoniczne. Badania metodą reprezentatywną. (do badań sondażowych, opinii, przekonań) Grupa powinna być zgodna ze strukturą reprezentacji. Techniki doboru prób. PROBABILISTYCZNE – losowe NIEPROBABILISTYCZNE – nie losowe NIEPROBABILISTYCZNE Każdą grupę dobieramy ze względu na cel badania. Wyniki nie upoważniają do określania rachunku prawdopodobieństwa. Członkowie nie maja równych szans wejścia do badania. Dobór dokonywany metodą chybił trafił. Nie można ich uogólniać na szersza populację. Techniki doboru grup: 1. próby dobierane na dowolnych zasadach (dobór przypadkowy). Gdy potrzebujemy wyników do prób pilotażowych. 2. dobór celowy. Taki dobór, w którym dobór istnieje w taki sposób, w oparciu o pewne cechy respondentów. Badacz wskazuje kogo bada. Gdy znamy pewne teorie, zjawiska, statystyki, opinie ekspertów. Musimy mieć wstępnie dużo informacji na temat badanej populacji. Sprecyzowanie kryteriów, które powinni spełniać respondenci. Zaleta: niskie koszty, prosty sposób realizacji badania, szybkość. Wada: duży subiektywizm w doborze respondentów. 3. dobór kwotowy – polega na strukturalizowaniu próby, wg. Kilku cech, których rozkłady badanej populacji jest znany. Wg cech: płci, wieku, pochodzenia, wykształcenia. Pozwala na uzyskanie założonej próby wg tych wcześniej zaplanowanych parametrów. Ma być zgodna ze strukturą, z której pochodzi. Traktuje się jako zbliżoną do prób losowych. Gdy dobieramy taką próbę, która charakteryzuje się takimi samymi cechami. Sposób realizacji. - należy określić charakterystykę próby, jej strukturę - należy dokonać podziału ustalonych kwot. Musimy znać dokładną statystykę w badanej strukturze. Zalety: możemy ją stosować, niskie koszty, mała czasochłonność. Bardzo często stosowana. Wady: nie sposób znać wszystkich parametrów badanej populacji, subiektywność ankieterów (np. miejsce badania). Nieuczciwość ankieterów, nie jesteśmy w stanie ocenić statystycznej reprezentatywności grupy. 4. metodą kuli śniegowej. Nie ma danych na temat grupy, którą chcemy zbadać. Aby zidentyfikować kilka osób z grupy, która nas interesuje i zrobić z nimi wywiad. Później te osoby dają namiary na znane im osoby z tej grupy. Zaleta: pozwala zbadać niszowe środowiska (narkomani, bezdomni). Wada: wadą jest brak formalnego określenia jej reprezentatywności. Nie można uogólniać wyników. Opinia może być honogeniczna, nie jest zróżnicowana. PROBABILISTYCZNE Losowanie probabilistyczne (na zasadzie rachunku prawdopodobieństwa) Losowa technika tworzenia prób. Stosujemy taki mechanizm, aby każda jednostka miała taką samą szansę wejścia do próby. Musimy losować ze zbioru. Stosujemy, gdy badana zbiorowość jest bardzo liczna. Znaczenie ilościowe i jakościowe. Próba reprezentatywna tylko wówczas, gdy jest takim podzbiorem wiernie odpowiada temu zbiorowi, z którego została pobrana. Jest miniatura, modelem próby, z której została wylosowana. Warunki brzegowe reprezent. próby: - każda jednostka ma te same szanse na pojawienie się w próbie - badacz musi dla każdej jednostki wyliczyć, jakie jest prawdopodobieństwo, że znajdzie się w tej próbie. Co daje? 1. pobieranie danych w stosunkowo krótkim czasie 2. zmniejszają koszty badania 3. możliwość dokładnego przeprowadzenia badań z dużym prawdopodobieństwem. Wnioski ważne dla całego zbioru. Można uogólniać. Co kształtuje wielkość próbki? 1. stopień różnorodności zbiorowości, którą chcemy badać 2. ilość kategorii statystycznych – cech 3. stopień dokładności i pewności Techniki losowania probabilistycznego. 1. losowanie proste – każda osoba ze zbioru ma taką samą szansę. Typowa próba losowań. Wnioski dają statystyczne wnioskowania. Losujemy za pomocą tablic liczb losowych. Schemat: prosty, dobór losowy. Losowanie z algorytmów: może zawierać błędy systematyczne. Wady: wysokie koszty, wysokie koszta ankietowania, czasochłonność, duże ryzyko popełniania błędów. 2. losowanie systematyczne – bardziej specjalistyczne losowanie. Opiera się na etapach: - ustalenia interwału losowania – warstwy – z każdego interwału losujemy po jednym. Warunek: jednostki losowania musza być uporządkowane. Badania opinii społecznej np. w trakcie wyborów. Stosunkowo dokładny proces. Różnica 2-3%. Czasami rozrzut 20% (błędnie). 3. losowanie warstwowe (grupowe) – w sytuacjach, gdy zachodzi obawa zbytniego rozproszenia próby. I badaną populację dzieli się na warstwy (subpopulacje) II z tych warstw losuje się techniką prostą elementy próby. Polega na podziale populacji na szereg grup lub kategorii, a następnie losowanie z każdej z grup, kategorii – niezależnych prób. Warstwa – część populacji wyodrębniona wg jednego kryterium lub kilku cech. Tych cech powinno być nie dużo, nie więcej niż 6. Aby całą badaną zbiorowość – wyodrębnić różne kategorie jednostek. Warstwy muszą być między sobą silnie zróżnicowane. Wewnątrz warstwy silna honogeniczność. Warstwy musza być rozłączne i wyczerpujące. Dobrze zdefiniować cechy do warstwowania. Dobrze znać strukturę badanej populacji, liczebność danej warstwy, aby losowania były proporcjonalne. Potrzebne, aby można było dwoma metodami: - proporcjonalna – aldeacja próby - nieproporcjonalna (równomierne) Aldeacja proporcjonalna – każda warstwa na reprezentację proporcjonalną do swego udziału. Zalety: występuje udział każdej warstwy w próbie, powoduje większą dokładność oszacowań. Gdy duże zbiorowości. Nie ma dokładnych informacji o badanym środowisku. Taki sam procent. Aldeacja równomierna – z każdej warstwy losuje się taką samą liczbę, a nie procent. Niezależnie od wielkości warstw. 4. losowanie wielowarstwowe – gdy brakuje wystarczających danych, aby zastosować inną technikę. Prowadzi, że próba jest skondensowana, a nie rozproszona. Mało kosztowna. Wszyscy wylosowani lub dobrani respondenci muszą udzielić odpowiedzi. Próby zapasowe – gdy trzeba. Można uogólniać całą zbiorowość, po jakimś czasie badać pewne procesy, ich dynamikę. |